หุน

ที่มาของหน่วย “หุน”         

        หน่วยวัดที่เรียกว่า นิ้ว (Inches) เป็นหน่วยวัดความยาวในระบบอังกฤษ นิยามโดยเป็น 1/12 ของฟุต หรือเท่ากับ 0.0254 เมตรพอดี ในหน่วยนิ้วจะไม่มีหน่วยย่อยที่ใช้เรียกเรียกเฉพาะ และเพราะหนึ่งนิ้วจะแบ่งเป็น 8 ส่วนย่อย เลยต้องเรียกเป็น 1/8 นิ้ว หรือ 3/8 นิ้วแทน (ที่มาตรฐานนี้เขาแบ่งเป็น 8 ส่วนย่อย เพราะมีที่มาจากการแบ่งทีละครึ่ง จากครึ่งหนึ่ง (1/2)  ก็เป็น 1 ใน 4 (1/4) และ 1 ใน 8 (1/8)ตามลำดับ) หน่วยวัดที่เรียกว่า นิ้ว (Inches) เป็นหน่วยวัดความยาวในระบบอังกฤษ นิยามโดยเป็น 1/12 ของฟุต หรือเท่ากับ 0.0254 เมตรพอดี ในหน่วยนิ้วจะไม่มีหน่วยย่อยที่ใช้เรียกเรียกเฉพาะ และเพราะหนึ่งนิ้วจะแบ่งเป็น 8 ส่วนย่อย เลยต้องเรียกเป็น 1/8 นิ้ว หรือ 3/8 นิ้วแทน (ที่มาตรฐานนี้เขาแบ่งเป็น 8 ส่วนย่อย เพราะมีที่มาจากการแบ่งทีละครึ่ง จากครึ่งหนึ่ง (1/2)  ก็เป็น 1 ใน 4 (1/4) และ 1 ใน 8 (1/8)ตามลำดับ)ซึ่งในวงการก่อสร้างของไทย บ่อยครั้งเราจะพบว่ามีการเรียกหน่วยย่อยของระบบนิ้วเป็นอีกชื่อหนึ่งว่า “หุน” 

โดย  1 หุน เท่ากับ 1/8 นิ้ว       

        2 หุน เท่ากับ 1/4 นิ้ว       

        6 หุน เท่ากับ 3/4 นิ้ว   และ 8 หุน จึงเท่ากับ 1 นิ้ว พอดี

        ที่มาของการสรรสร้างคำเรียกของหน่วยวัดนี้คือ มันเกิดจากการผสมผสานหน่วยวัดของจีนเข้าไปด้วย ซึ่งเริ่มจากหน่วยนิ้วของฝรั่งเมื่อเทียบกับหน่วยวัดของจีนโบราณ มันออกจะมีความยาวใกล้เคียงหน่วย ชุ่น (寸) (สำเนียงจีนแต้จิ๋วอ่านว่า “ชุ้ง”) ของจีน
        แต่ในหน่วย “ชุ่น” ของจีนนั้นถูกแบ่งเป็น 10 ส่วน ซึ่งมีหน่วยเรียกว่า เฟิน (分) (สำเนียงจีนแต้จิ๋วออกเสียงว่า “ฮุ้ง”) ช่างจีนชาวฮกเกี้ยนและแต้จิ๋วซึ่งมีจำนวนมากในไทยที่เรียกหน่วย 1 ใน 10 ของชุ้งว่าฮุ้ง ก็แปลมาเป็นสำเนียงไทยว่า “หุน” แล้วการเรียกหน่วยนี้ก็เผยแพร่มาสู่หน่วยวัดของไทย ต่อมาระบบการวัดความยาวของจีนโบราณถูกปรับเปลี่ยนใหม่ และอนุโลมให้หน่วยชุ้งของจีนปรับให้เท่ากับหน่วยนิ้วของสากล เพราะค่าก็ใกล้เคียงกันอยู่แล้ว ทางจีนจะได้ไม่ต้องบัญญัติศัพท์เรียกหน่วยวัดใหม่ และในประวัติศาสตร์จีน หน่วยวัดในแต่ละยุคสมัย สามารถถูกปรับเปลี่ยนให้มีขนาดสั้นลงยาวขึ้นได้ ไม่ต้องสร้างหน่วยเรียกใหม่ขึ้นมา (เช่นหน่วยชุ่นในราชวงศ์ฮั่น ไม่จำเป็นต้องตรงกับหน่วยชุ่นในราชวงศ์ชิง เป็นต้น)
       ช่างจีนในไทยและช่างไทยจึงปรับตัวตามมาตรฐานใหม่ โดยผสมผสานหน่วยจีนและอังกฤษ โดยเรียกหน่วยชุ้ง ว่าหน่วยนิ้ว และความยาว 1 ส่วน 8 นิ้ว ไปเรียกว่าหุนแทน ส่วนในจีนทุกวันนี้ ก็เรียกหน่วย 1 ส่วน 8 นิ้วว่า เฟิน (หรือฮุ้งในสำเนียงแต้จิ๋ว) เช่นกัน
         และนี่คือที่มาที่ว่าทำไมจึงไม่มีคำแปลหน่วยหุนในภาษาอังกฤษ และ 1 หุนจึงเท่ากับความยาว 1 ส่วน 8 นิ้วนั่นเอง

แปลงหุนเป็นนิ้ว ทำได้โดยนำจำนวนหุนที่ต้องการมาคูณกับ 0.125 ก็จะได้ผลลัพธ์เป็นหน่วยนิ้ว
แปลงนิ้วเป็นหุน ให้เอาจำนวนนิ้วที่ต้องการหารกลับด้วย 0.125 ก็จะได้เป็นผลลัพธ์เป็นหน่วยหุน
แปลงหุนเป็นมิลลิเมตร นำจำนวนหุนที่ต้องการมาคูณกับ 3.175 ก็จะได้ผลลัพธ์เป็นหน่วยมิลลิเมตร